سبد خرید شما خالی است.
نگاهی به زندگی استاد محمدرضا شجریان؛ هزاردستان!
محمدرضا شجریان در تاریخ ۱ مهر ۱۳۱۹ در مشهد به دنیا آمد. بخاطر علاقه و استعدادی که در خواندن داشت، تحت آموزش پدرش قرار گرفت و با قرائت قرآن مشغول به تقویت صدای خود شد. برای اولین بار پخش صدای ایشان از رادیو مشهد و با تلاوت آیاتی از قرآن آغاز گردید. در سال ۱۳۳۸ به دانش‌سرای مقدماتی مشهد رفت، و پس از گذراندن دوره‌ها و دریافت دیپلم دانش‌سرای عالی، به استخدام آموزش و پرورش درآمد و به تدریس مشغول شد. همزمان با تدریس، به یادگیری ساز سنتور نزد استاد جلال اخباری هم پرداخت.
ازدواج و فرزندان
سال ۱۳۴۰ استاد شجریان با فرخنده گل‌افشان ازدواج کرد که حاصل آن سه دختر به نام‌های فرزانه، افسانه و مژگان و یک پسر به نام همایون بود. افسانه شجریان همسر استاد پرویز مشکاتیان است. از بین فرزندان استاد تنها مژگان و همایون راه پدر را ادامه دادند و اکنون جزو مفاخر موسیقی سنتی ایرانی محسوب می‌شوند. محمدرضا شجریان پس از طلاق از فرخنده گل‌افشان، در حدود ۵۳ سالگی و در سال ۱۳۷۱ با کتایون خوانساری ۲۶ ساله ازدواج کرد. حاصل ازدواج دوم او پسری به‌نام رایان است که در سال ۱۳۷۶ در کانادا متولد شد.
آشنایی با اساتید به نام موسیقی ایرانی و تغییر مسیر هنری
محمدرضا شجریان در سال ۱۳۵۰ با استاد فرامرز پایور آشنا شد و سنتور و ردیف‌های آوازی را نزد وی دنبال کرد. با شرکت در برنامه گل‌ها و آشنایی با نورعلی خان برومند و حسین طاهرزاده، شیوه‌ی آوازی را یاد گرفت. استاد عبدالله دوامی شیوه‌های تصنیف‌خوانی را به محمدرضا شجریان آموخت. سال ۱۳۵۶ در مسابقات تلاوت قرآن کشوری رتبه نخست را به دست آورد، و اسفند سال بعد شرکت دل‌آواز را بنیان‌گذاری کرد.
با تاسیس گروه چاووش توسط استاد محمدرضا لطفی، محمدرضا شجریان به‌همراه شهرام ناظری در چند آلبوم مشترک از کانون چاووش آواز خواندن را بر عهده گرفتند. یکی از سرودهای شناخته شده، چاووش ۶ (امروزه با نام سپیده شناخته می‌شود) است که مربوط به کنسرت گروه شیدا با آواز شجریان و به سرپرستی استاد لطفی است و در آذر ۱۳۵۸ در دانشگاه ملی اجرا شده که یک اجرا با محتوای انقلابی بوده است. جمعیت بسیاری در این کنسرت حضور داشتند و تصنیف معروف سپیده (ایران ای سرای امید) که مربوط به شعری از هوشنگ ابتهاج و آهنگی از محمدرضا لطفی است در همان کنسرت اجرا شده است.
در فاصلهٔ سال‌های دههٔ ۱۳۶۰، شجریان همکاری گسترده‌ای را با پرویز مشکاتیان آغاز کرد که حاصل آن آلبوم‌هایی چون بیداد، آستان جانان، سرّ عشق (ماهور)، نوا، دستان، گنبد مینا، دود عود، جان عشاق و قاصدک بود. در این سال‌ها به همراه گروه عارف به سرپرستی استاد مشکاتیان کنسرت‌هایی را در خارج از ایران اجرا کرد.
دهه‌ی هشتاد جز بهترین دوران هنری استاد شجریان بود. در این دوره محمدرضا شجریان در سال ۱۳۸۱ دو آلبوم بی تو به‌سر نمی‌شود و فریاد را منتشر کرد که با همکاری حسین علیزاده، کیهان کلهر و همایون شجریان اجرا شدند. پس از خواندن تصنیف‌هایی برای کمک به زلزله‌زدگان بم، استاد شجریان به همکاری با گروه آوا پرداخت و کنسرت‌هایی در تهران، اصفهان، اروپا، آمریکا و کانادا اجرا کرد. شجریان در این دوره به همراه پسرش همایون شجریان موسیقی اصیل و سنتی ایرانی را ترویج و اشاعهٔ دادند و این هنر غنی را به دنیا معرفی کردند.
گروه شهناز و به افتخار جلیل شهناز ( نوازنده نامی تار)، توسط استاد بنا نهاده شد. از اعضای این گروه می‌توان به مژگان شجریان و مجید درخشانی نوازنده تار و سه‌تار اشاره کرد. از ویژگی‌های مهم این گروه استفاده از سازهای ابداعی استاد شجریان بود که بهترین جایگزین برای سازهای غربی همچون ویولون است. پس از حواشی به وجود آمده برای استاد بعد از انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری، استاد از صدا و سیما خواست که دیگر آثارش از تلویزیون پخش نشود. پس از شکایت رسمی وی از صدا و سیما عده‌ای از مدیران صدا و سیما اعلام کردند دیگر حتی دعای ربنای ایشان را هم پخش نمی‌کنیم. محمدحسین صوفی، معاون صدای سازمان نیز اعلام کرد: «از این پس حتی در ماه رمضان صدای محمدرضا شجریان از شبکه‌های رادیویی پخش نمی‌شود».
ربنا؛ میراثی ماندگار از استاد شجریان
محمدرضا شجریان در سال ۱۳۵۸ دعای ربنا (برخی آیات قرآن که استاد آن‌ها را با صوت خوانده) و مناجات مثنوی افشاری را به صورت بداهه و بدون تمرین خواند، ابتدا به قصد این که به هنرجویان آموزش دهد و بهترین را در ماه رمضان برای افطار پخش کنند اما رادیو همان اجرای خودش را پخش کرد و این دعا به مدت ۳۰ سال از اصلی‌ترین برنامه‌های رادیو در ماه رمضان بودند. بعدها، دعای ربنای شجریان را سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری به عنوان اثر ملی ثبت کرد.
درگذشت استاد شجریان
سال ۱۳۹۴ استاد شجریان به‌علت عوارض ناشی از سرماخوردگی، در بیمارستان کسری بستری شد. بعد از گذشت چند سال و بهبودی نسبی شرایط جسمانی، ایشان کار‌های موسیقیایی خود را دوباره پی گرفتند و در سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۸ به ترتیب آلبوم‌های طریق عشق و خراسانیات با همکاری مشترک پرویز مشکاتیان در تالار وحدت رونمایی شدند. از اوایل بهمن سال ۱۳۹۸، وضعیت ریه‌های ایشان به وخامت گرایید که منجر به بستری شدن در بیمارستان شد. بعد از آنکه حال استاد قدری بهبود یافت، پزشکان اعلام کردند که ایشان می‌توانند ادامه‌ی درمان را در خانه دنبال کنند. سرانجام خسروِ آواز ایران در روز یکشنبه ۱۳ مهر ۱۳۹۹، به دلیل افت سطح هوشیاری در حدِ کمایِ عمیق به بخش مراقبت‌های ویژه در بیمارستان جم تهران منتقل شد و عاقبت بعدازظهرِ پنجشنبه ۱۷ مهر ۱۳۹۹ در ۸۰ سالگی درگذشت. پیکر استاد شجریان صبح روز ۱۹ مهر ۱۳۹۹ نزدیک آرامگاه فردوسی به خاک سپرده شد.
نویسنده: رقیه فرجی