سبد خرید شما خالی است.
ریچارد فاینمن؛ سرشار از نبوغ!
ریچارد فاینمن یکی از مشهورترین دانشمندان جهان و یکی از ده فیزیکدان برتر قرن لقب گرفته است. دلیل اصلی شهرت او مطالعات در زمينه‌ی فرمول‌بندی انتگرال مسیر در مکانیک کوانتوم، نظریه الکترودینامیک کوانتوم و فیزیک ابرشارگی در هلیوم مایع است. او در زمینه فیزیک ذرات نیز مطالعاتی انجام داده و مدل پارتون را هم در این بخش معرفی کرده است. ریچارد فاینمن در سال ۱۹۶۵ هم موفق به دریافت جایزه نوبل فیزیک شد. در این مقاله به دوران کودکی تا بزرگسالی فاینمن و همینطور موفقیت‌های او می‌پردازیم.
دوران کودکی ریچارد فاینمن
شهر کویینز که به مهاجرپذیرترین شهر ایالت نیویورک معروف است، زادگاه ريچارد فاینمن از فیزیکدانان مطرح آمریکایی است. فاینمن در ۱۱ ماه مه سال ۱۹۱۸ در این منطقه از نیویورک و در یک خانواده‌‌ای چهار نفره با اصالت یهودی زاده شد. مادرش لوسی خانه‌دار و پدرش ملویل آرتور فاینمن، بازرگان بود و در زمينه‌ی فروش یونیفورم نظامی فعالیت می‌کرد. ریچارد از نظر اعتقادی خیلی تحت تاثیر پدرش قرار داشت و آن‌ها از صحبت دربارهٔ پدیده‌های مختلف لذت می‌بردند. مادر او فرد شوخ‌طبعی بود که ریچارد این ویژگی اخلاقی‌اش را از او به ارث برده بود؛ میراثی که تا پایان عمر هم آن را با خود داشت. کودکی ریچارد فاینمن همانند سایر همسالانش در رویای رسیدن به آرزوهایش سپری شد. او از همان دوران به علوم مهندسی علاقمند بود و برای همین آزمایشگاه خانگی کوچکی برای خود داشت و وسایل برقی را تعمیر می‌کرد. خواهر وی، جوآن فاینمن نیز بعدها متخصص اخترفیزیک شد.
دوران نوجوانی و جوانی
ریچارد فاینمن برخلاف اینشتین که در کودکی هیچ اثری از نبوغ در او نبود، دارای هوش سرشار و بالایی بود و همین استعداد بی‌نظیر او باعث شده بود تا بتواند شیفتگی عمیقی برای فهم رازهای طبیعت و حل مسائل گوناگون در درونش ایجاد شود. دوران نوجوانی او در کنار پدر و خواندن کتاب‌های علمی و صحبت درباره‌ی طبیعت، اقیانوس‌‌ها و ستارگان و چرایی و چگونگی پرواز پرندگان و جزر و مد دریا سپری شد. دوازده ساله بود که توانست در آزمایشگاه کوچک خود رادیو تعمیر کند و برای خود کسب درآمد بکند. در دبیرستان «فار راک‌اوی»، ریچارد فاینمن با اینکه در همه‌ی دروس شاگرد ممتاز بود، اما به علوم و ریاضیات علاقه‌ی خاصی داشت و با جدی‌تر گرفتن این دو درس از سایر همکلاسی‌هایش پیشی گرفت و خیلی زود سرآمد تیزهوشان دبیرستان شد؛ طوری که دانش‌آموزان سال‌های بالاتر برای حل مسائل ریاضی‌شان مدام به سراغ او می‌آمدند. او در ۱۵ سالگی و با ضریب هوشی ۱۲۳، مثلثات، هندسه‌ی تحلیلی، دیفرانسیل، انتگرال و حد مجموع را حفظ بود.
دوران دانشجویی ریچارد فاینمن
بعد از اتمام دوران دبیرستان، دانشگاه کلمبیا اولین دانشگاهی بود که ریچارد فاینمن برای پذیرش در آن اقدام کرد، اما به علت سهمیه‌ی محدودی که دانشگاه برای یهودیان داشت پذیرفته نشد. فاینمن به جای کلمبیا و به منظور تحصیل در رشته‌ی ریاضیات به “موسسه فناوری ماساچوست” (ام‌آی‌تی) رفت. او در انتخاب رشته‌ی دانشگاهی دچار شک و تردید بود، تا اینکه با بررسی رشته‌های دیگر از جمله مهندسی برق، در نهایت رشته‌ی فیزیک را انتخاب کرد. در دانشگاه ام‌آی‌تی، ریچارد به انجمن برادری «فی بتا دلتا» پیوست. در ام‌آی‌تی هم فاینمن بسیار فعال بود و با هوش فوق‌العاده‌ی خود توانسته بود توجه اساتید و دانشجویان دیگر را به خود جلب کند. او در دوره کارشناسی دو مقاله در ژورنال معتبر Physical Review منتشر کرد که در آن‌ها به موضوعات «پراکندگی پرتوهای کیهانی به وسیله‌ی ستارگان یک کهکشان» و «نیروهای میان مولکول‌ها» پرداخته بود. ریچارد فاینمن در سال ۱۹۳۹ از دانشگاه ام‌آی‌تی مدرک کارشناسی گرفت و در همین سال برنده‌ی «بورسیه پاتنام» (مسابقه‌ی سالانه ریاضی مختص دانشجویان کارشناسی در دانشگاه‌های ایالات متحده و کانادا)، شد.
فاینمن برای دوره‌ی دکترا به دانشگاه پرینستون رفت. حوزه‌ی علاقه‌ی او الکترودینامیک و مسائل بنیادی اندرکنش ذرات باردار درون اتمی بود. در اوایل دوره‌ی دکترا، یکی از اساتید ریچارد فاینمن از او برای ارائه‌ی یک سخنرانی در زمینه‌ی تحقیقاتش دعوت کرد؛ سمیناری که در حضور تنی چند از بزرگان دنیای فیزیک از جمله انیشتین، ولفگانگ پاولی، جان فون‌نیومان و… برگزار می‌شد. یکی از خصوصیات اخلاقی فاینمن در مواجهه با اساتید و بزرگان علم در سخنرانی‌ها این بود که وقتی درباره‌ی فیزیک فکر می‌کرد و مجبور بود روی آن تمرکز کند، هیچ چیز نمی‌توانست ذهنش را آشفته کند و از استرس کاملا رها می‌شد. ریچارد فاینمن سرانجام در سال ۱۹۴۲ مدرک دکترای خود را از دانشگاه پرینستون دریافت کرد و فارغ‌التحصیل شد. فاینمن در زمان جنگ جهانی دوم در سال ۱۹۴۳، به منظور کار در پروژه‌ی تولید اورانیوم غنی شده که «پروژه‌ی منهتن» نام داشت، استخدام شد. در این پروژه از تجارب و نظریات فیزیکدانان معروف و برجسته‌ی جهان مانند «نیلز بور» و «فرمی» و دیگران نیز استفاده می‌شد. فاینمن در این پروژه مسئول گروه محاسباتی بود؛ او روشی برای انجام محاسبات به صورت موازی پیدا کرد که به شکل باورنکردنی سرعت عمل محاسبات را افزایش می‌داد.
جایزه‌ی نوبل فیزیک
از مسائل مورد‌علاقه‌ی فاینمن در آن زمان، بررسی رفتارهای فیزیکی یک دیسک معلق در هوا بود. حل معادلات حرکت چرخشی اجسام، او را به سمت معادلات الکترودینامیک کوانتومی (QED) سوق داد؛ سپس او در حل معادلات QED، تحولاتی به وجود آورد و با طراحی نمودارهایی برای این معادلات که به «نمودارهای فاینمن» معروف شد، توانست در در سال ۱۹۶۵ جایزه‌ی نوبل فیزیک را به دست آورد. فاینمن در اواخر عمرش از بیماری سرطان رنج می‌برد. او بعد از یک عمل جراحی کوتاه، سرانجام در ۱۵ فوریه ۱۹۸۸ در سن ۶۹ سالگی در «مرکز پزشکی یو سی ال ای» درگذشت. تمبر یادبود سال ۲۰۰۵ دولت آمریکا و همچنین ساختمان دپارتمان کامپیوتر آزمایشگاه «فِرمی» در آمریکا که به اسم این فیزیکدان نامگذاری شده است، از یادبودهای مرتبط با این دانشمند هستند.
نویسنده: رقیه فرجی